دنیای چاپ پایگاه خبری تحلیلی دنیای چاپ
استفاده از استاندارد كافي كاغذها امروزه در سراسر دنيا كاربرد دارد و رو به گسترش است. در حال حاضر استفاده نادرست از واحدهاي اندازه‌گيري و استاندارد جهاني اندازه كاغذها، از جمله دلايل اصلي شكست‌هاي اقتصاد در زمينه‌هاي انتشارات به شمار مي‌آيد.
سازمان جهاني استاندارد يك سازمان بين‌المللي غيردولتي است كه از نمايندگان استاندارد ملي كشورها تشكيل و در 23 فوريه 1947 پايه‌گذاري شده است. هدف اين سازمان ايجاد يكسان‌سازي در كيفيت تمام چيزهايي است كه به نحوي توسط انسان ايجاد مي‌شود. تمام مقررات اين سازمان در مرحله تصويب به صورت يك مصوبه و با نام اختصاري سازمان و يك شماره منتشر و شناخته مي‌شود. اين شماره معمولاً نشان دهنده سال، ماه و روز ايجاد مصوبه نيز است.
استاندارد جهاني اندازه كاغذ:
براي كنترل توليد و مصرف كاغذ همچنين جلوگيري از اتلاف منابع طبيعي (چوب درختان سوزني كه منبع اصلي تامين كاغذ دنيا)، كميته فني سازمان جهاني استاندارد، يك تركيب خاص براي اندازه كاغذها ايجاد و ارائه نمود، اين ترتيب امروزه به عنوان اصلي‌ترين شاخص اندازه كاغذ در جهان به شمار مي‌آيد و با نام اختصاري ISPS شناخته مي‌شود. در اين روش قطع اصلي كاغذ با عدد صفر مشخص شده و قطع كاغذهاي كوچكتر به ترتيب اندازه از بزرگ به كوچك با عدد 1 تا 10 نامگذاري مي‌شوند.
براي به دست آوردن اندازه صفر، يك مربع ترسيم، سپس قطر آن به عنوان اندازه طول كاغذ در نظر گرفته مي‌شود و قطع كاغذ كوچكتر با نصف كردن اندازه طول قطع كاغذ بزرگتر به دست مي‌آيد. به اين صورت نسبت عرض به طول در تمام تقسيمات 4142/1=2 خواهد بود، اين روش هندسي باعث توليد آسانتر و دور ريز كمتر كاغذ مي‌شود.
كاربرد اين روش هندسي كه متكي بر زيبايي شناختي است به احتمال زياد براي اولين بار توسط يك آلماني به نام ليختن برگ كه پروفسور فيزيك دانشگاه گوتينگن بود بين سال‌هاي 1733-1742 مطرح شد. به همين سبب امروزه اين نسبت تحت عنوان نسبت ليختن برگ معرفي مي‌شود، كه با وجود خصوصيات زيباشناسي كه در نسبت طلايي هم وجود دارد، نبايد اين 2 را با هم اشتباه كرد. ولي مزيت نسبت ليختن برگ در اين است كه در صورت تقسيم طول به 2 قسمت مساوي با هم اين نسبت در هر دو قسمت حفظ مي‌شود در حالي‌كه در نسبت طلايي چنين امكاناتي وجود ندارد.
به لحاظ تاريخي گام‌هاي نخست در ايجاد استاندارد ابعاد در كاغذها به 1794 ميلادي مربوط است. در نوامبر اين سال واحد متر از سوي فرانسه معرفي شد و در پي آن در سال 1798 در اين كشور چند اندازه براي كاغذ تعريف شد كه نتيجه قوانين جديد مالياتي بود كه در آن زمان دولت فرانسه براي كاغذ وضع كرده بود، اين اندازه براي كاغذ تقريباً شبيه به اندازه‌هاي استاندارد بين‌المللي امروز بودند و مدت‌ها به عنوان استاندارد اندازه‌ي كاغذ در فرانسه به شمار مي‌آمدند. اما اين استاندارد هرگز به صورت گسترده شناخته نشد و خيلي زود به فراموشي سپرده شد.
تا آن‌كه بعد از 100 سال از ايجاد آن، قطع كاغذهايي بر همان اصول اما كاملتر و مستقل از آن در آلمان توسط دكتر والتر پورتمان مجدداً طراحي و ايجاد شد. اندازه كاغذهايي كه پروتمان ابداع و پيشنهاد كرده بود در سال 1922 از سوي دولت آلمان پذيرفته شد و به عنوان استاندارد، جايگزين انواع قطع اندازه كاغذهاي ديگر مورد استفاده در كشور آلمان شد.
اين استاندارد به علت مؤثر بودنش در كاهش هزينه‌هاي توليد و مصرف كاغذ، همچنين سهولت استفاده در كاربردهاي مختلف به زودي توسط كشورهاي ديگر پذيرفته شد. سرانجام نيز در سال 1975 به عنوان استاندارد بين‌المللي تحت عنوان ISO216 معرفي شد.
تحقيقاتي كه يك آلماني در سال 1977 بر روي استفاده اندازه كاغذها انجام داد نشان داد كه از ميان 148 كشور 88 كشور از استاندارد بين‌المللي اندازه كاغذ استفاده مي‌كنند.
استاندارد ISO216 طيف وسيعي از اندازه‌ها را در برمي‌گيرد. اما آن‌ها بر همان وسعت در عمل به كار نمي‌آيند.
در ميان تمامي اندازه‌ها، كاغذ قطع A4 مهمترين آن‌ها براي مصارف روزمره‌ي اداري است.
استفاده‌هاي عمده استاندارد ISO به طور مشخص براي استفاده كنندگان دستگاه‌هاي تكثير در نظر گرفته شده است. دستگاه‌هاي تكثير كه متناسب با اندازه‌هاي ISO216 طراحي شده‌اند، معمولاً داراي كليدهاي مخصوصي براي نيازهاي ضروري تكثير و بزرگ‌نمايي هستند. نه تنها عملكرد دستگاه‌ها بلكه در عكاسي، ميكروفيلم و چاپگرهاي روميزي نيز كاربرد ISO وجود دارد.
واحد اندازه‌گيري براي استاندارد بين‌المللي اندازه كاغذ ميليمتر قرار داده شده است و مساحت هيچ يك از قطع كاغذهاي استاندارد شده يك عدد صحيح نيست.
مصوبه قراردادي ISO216 سازمان استاندارد بين‌المللي كاغذها را به 3 گروه A و B و C تقسيم‌بندي مي‌كند.
نسبت طول بر عرض در تمام قطع كاغذهاي سري A به طور مطلق عدد 4142/1=2 خواهد بود و در سري B و C نيز تقريباً همين عدد است.
قطع كاغذ A1 از تقسيم قطع كاغذ A0 به 2 قسمت مساوي به دست مي‌آيد، به طوري‌كه طول A1 برابر عرض A0 است. تمام قطع كاغذهاي كوچكتر نيز به همين روش به دست مي‌آيد.
به دليل مصارف غيرقابل پيش‌بيني و نيازهاي گوناگون غيرمتعارف كاغذ در دنيا كه كاغذهاي سري A نمي‌توانند قالب مناسبي باشند. كاغذهاي سري B معرفي است. همچنين كاغذهاي سري C جهت به دست آوردن پاكت قطع كاغذهاي سري A تعريف شده‌اند.
اندازه يك كاغذ از سري B تقريباً ميانگين هندسي اندازه كاغذ بزرگتر و كاغذ كوچكتر هم نامش در سري A است. مثلاً قطع كاغذ B1 اندازه‌اي بين اندازه A1 و A0 است.
قطع يك كاغذ از سري C اندازه‌اي بين سري A و B دارد. مثلاً كاغذ C4 اندازه‌اي كوچكتر از B4 و بزرگتر از A4. به اين صورت يك كاغذ A4 به خوبي با يك پاكت C4 تطبيق دارد.
| A0 | ||||||||||
| A1 | ||||||||||
| A2 | ||||||||||
| A3 | ||||||||||
| A4 | ||||||||||
| A5 | ||||||||||
| A6 | ||||||||||
| A7 | ||||||||||
| A8 | ||||||||||
| A9 | ||||||||||
| A10 |
| سري كاغذهاي استاندارد بين‌المللي مطابق مصوبه ISO216 | |||||
| C | B | A | |||
| 1297×917 | C0 | 1414×1000 | B0 | 1189×841 | A0 |
| 917×648 | C1 | 1000×707 | B1 | 841×594 | A1 |
| 648×458 | C2 | 707×500 | B2 | 594×420 | A2 |
| 458×324 | C3 | 500×353 | B3 | 420×297 | A3 |
| 324×229 | C4 | 353×250 | B4 | 297×210 | A4 |
| 229×162 | C5 | 250×176 | B5 | 210×148 | A5 |
| 162×114 | C6 | 176×125 | B6 | 148×105 | A6 |
تمام سري اندازه‌هاي A و B و C كه تاكنون توضيح داده شده، اندازه‌هاي استاندارد كاغذ منظم برش خورده هستند، اين‌ها ابعاد كاغذي مي‌باشند كه به مصرف كننده تحويل داده مي‌شود.
استاندارد ديگر ISO قالب اندازه‌اي RA، SRA است كه براي كاغذ خام نامرتب تعريف مي‌شود، اين اندازه كمي بزرگتر از استاندارد سري A است، كاغذ در اين استاندارد بعد از چاپ و فرآيند صحافي به اندازه مورد نظر كه مي‌تواند اندازه‌هاي استاندارد سري A و B و C هم باشد، بريده خواهد شد. قطع كاغذ RAO مساحتي به اندازه 5/1 مترمربع و قطع كاغذ SRAO مسافتي به اندازه 15/1 مترمربع دارد.
| كاغذهاي برش نخورده استاندارد بين‌المللي كاغذ ISO | |||
| SRA | RA | ||
| 1280×900 | SRA0 | 1220×860 | RA0 |
| 900×640 | SRA1 | 860×610 | RA1 |
| 640×450 | SRA2 | 610×430 | RA2 |
| 450×320 | SRA3 | 430×305 | RA3 |
| 320×225 | SRA4 | 305×215 | RA4 |
ضخامت و چگالي كاغذ:
در ميان تمام ويژگي‌هاي موجود در كاغذها 2 ويژگي وزن و اندازه بيشتري اهميت دارد، از آنجا كه وزن كاغذ در مقدار كم نتيجه چندان درستي را به دست نمي‌دهد و كار نسبتاً مشكل نيز خواهد بود، توليد كنندگان كاغذ در سراسر دنيا مقدار كاغذ را براساس واحدهاي وزني كلان (تن، كيلوگرم، پوند) محاسبه مي‌كنند و براي سهولت وزني، تعداد معيني از كاغذها را كه به طور يكسان توليد شده در يك بسته قرار مي‌دهند كه در اصطلاح (بند) مي‌گويند. به طور متعارف در تمام كشورها، يك بند كاغذ شامل 500 ورق و يك بند مقوا شامل 100 ورق مي‌باشد.
استاندارد بين‌المللي شاخص يك برگ كاغذ را براساس مساحت تقريبي قطع كاغذ A0 كه يك مترمربع است قرارداد كرده است، بنابراين يك برگ كاغذ A480 گرمي كه 16/1 كاغذ A080 گرمي دارد، معادل 16/1، 80 گرمي يعني 50 گرم دارد. به عبارت ساده‌تر وزن به دست آمده از يك مترمربع كاغذ برابر با گراماژ آن كاغذ است كه به طور غيرمستقيم حدود ضخامت كاغذ را نيز مشخص مي‌كند.
در محاسبه كاغذ مورد نياز براي انتشار يك كتاب يا نشريه نبايد قطع كتاب و چگونگي چيدمان صفحات كتاب ناديده گرفته شود، قطعاً استفاده از اندازه‌هاي استاندارد در كتاب‌ها و نشريات باعث صرفه جويي در هزينه است و در بسياري از وجوه كارها را آسانتر مي‌كند.
اندازه كاغذ مطابق با استاندارد DIN كشور آلمان:
مؤسسه استاندارد آلمان تحت عنوان DIN در سال 1917 ميلادي ايجاد شده است. استانداردهاي تدوين شده در اين مؤسسه به 3 بخش مهم قابل تقسيم است:
- استانداردهاي تدوين شده براي كشور آلمان (DIN)
- استانداردهاي تدوين شده مطابق معيارهاي اروپا (DINEN)
- استانداردهاي تدوين شده با در نظرگيري معيارهاي بين‌المللي (DINISO)
تمام مصوبات استاندارد DIN به طور عادي در هر پنج سال يكبار مورد بازبيني قرار مي‌گيرد.
در زمينه استاندارد ابعاد كاغذ، استاندارد جهاني ايزو 216 اخذ شده از استاندارد DIN476 آلمان است، با اين تفاوت كه در استاندارد كشور آلمان سري كاغذهاي D نيز وجود دارد. كشور آلمان به سبب سابقه‌‌ي طولاني در توليد كاغذ و پيشرو بودنش در صنايع چوب و نشر نسبت به استاندارد جهاني از استاندارد كيفي بالاتري برخوردار است.
استاندارد كاغذ در كشور ژاپن:
در كشور ژاپن از گذشته‌هاي دور، كاغذ در مقياس وسيعي مورد استفاده قرار مي‌گرفته است، ژاپن از معدود كشورهايي است كه درآن استفاده از كاغذ مصارفي به غير از نوشتاري داشته است، (واشي) نام كاغذي است كه در ژاپن به طور سنتي از درختان بومي، بامبو و ساقه برنج تهيه مي‌شود.
در ژاپن از اين كاغذ در تهيه لباس، چتر، پنجره، فانوس و اشياء تزئيني استفاده مي‌شود. در اين كشور در حال حاضر نيز كارگاه‌هاي توليدي زيادي با روش‌هاي مختلفي حتي سنتي در حال توليد كاغذ هستند به همين سبب در ژاپن كاغذ در اندازه‌هاي بسيار متنوعي توليد مي‌شود.
استاندارد اندازه‌ي كاغذ در اين كشور تحت عنوان (JISPO 138- 61) علاوه بر تأئيد اندازه‌هاي بومي كاغذهاي سري A و B مطابق با استانداردهاي ISO216 تعريف شده است. با اين تفاوت كه اندازه‌هاي سري B تعريف شده از استاندارد ISO216 كمي بزرگتر است و JISB نام گرفته است.
بايد توجه داشت كه اندازه هاي تحت استاندارد ISO216 به گونه‌اي تنظيم شده‌اند كه يكديگر را پوشش دهند. لذا چون اندازه‌هاي سري JISB استاندارد جهاني نيست، بايد از مصرف آن اجتناب كرد.
استاندار اندازه كاغذ در ايالات متحده و كانادا:
استاندارد ISO در همه كشورها مورد استفاده قرار نمي‌گيرد، كشور آمريكا و كانادا و انگليس از جمله كشورهايي هستند كه استانداردي متفاوت از ISO دارند. ايالات متحده آمريكا از سال 1854 خود داراي استاندارد ملي تحت عنوان ANSI بوده است و امروزه حتي در برخي از كشورهايي كه از استاندارد ISO استفاده مي‌كنند، استفاده از قطع كاغذهايي مطابق با استاندارد آمريكايي رايج است. در ميان قطع كاغذهاي استاندارد شده آمريكا قطع كاغذ Letter به عنوان استاندارد سربرگ شناخته شده است ولي اندازه آن از زمان ايجادش تاكنون تغييراتي داشته است.
در حال حاضر رواج قطع كاغذ Letter به جاي A4 به عنوان سربرگ رسمي و قطع كاغذ رايج چاپگرها و دستگاه‌هاي تكثير اوراق، مشكلات زيادي را در مكاتبات اسناد بين‌المللي اروپا با آمريكا و كانادا ايجاد كرده است.
از آنجا كه قطع كاغذ A4 از عرض 6 ميليمتر كوچكتر و از طول 18 ميليمتر بزرگتر از قطع كاغذ Letter است و با در نظر گرفتن طرح سربرگ مي‌توان تمام اطلاعات درج شده بر روي كاغذ A4 را روي كاغذ Letter چاپ كرد، به همين دليل دانشگاه‌ها در ايالات متحده به صورت روز افزون از كاغذ A4 استفاده مي‌كنند.
چون بيشتر مقالات كنفرانس‌هاي بين‌المللي كه در خارج از آمريكا برگزار مي‌شود در قالب A4 عرضه مي‌شوند و بسياري از ژورنال‌ها و شرح كنفرانس‌ها نيز در قطع كاغذ A4 منتشر شده‌اند.
مقوا:
طبق اصول معماري يك كمان بهترين تحمل كننده فشارهاي سنگين است. اين اصل در مورد كاغذ هم صادق است.
كاغذهاي موج‌دار يا اصطلاحاً (فلوت) شده كه در اكثر بسته‌بندي‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرند، بر همين اصل ساخته شده‌اند كه علاوه بر استحكام، خالي بودن فضاي خالي بين لايه‌هاي اين كاغذها باعث ايجاد نرمي و حفظ محصول در مقابل فشارهاي سخت است و همچنين فضاي خالي بين آن عايق خوبي براي دما محسوب مي‌شود.
در حال حاضر مقواهاي موج‌دار يا فلوت شده در 3 اندازه نسبي نازك، متوسط و ضخيم و 5 اندازه ضخامت با نام‌هاي A,B,C,D,E,F توليد مي‌شود.
انواع مقواهاي فلوت شده براساس ارتفاع توليد مي‌شود.
انواع مقواهاي فلوت شده براساس ارتفاع موج:
A-Flute
اصلي‌ترين و ضخيم‌ترين مقواي فلوت است كه بيشترين موارد استفاده از آن براي ضربه‌گيري است و تعداد فلوت‌هاي آن در يك فوت 33 عدد است.
B-Flute
دومين مقواي فلوت شده به لحاظ ضخامت است، براي بسته‌هاي نسبتاً بزرگ مثل تلويزيون و انواع ظروف شكستني مناسب است و تعداد فلوت‌هاي آن در يك فوت 47 عدد است.
C-Flute
ضخامت آن بين A-Flute و B-Flute است و بيشترين مصرف را دارد و تعداد فلوت‌هاي آن در يك فوت تقريباً 38 عدد است.
E-Flute
ضخامت آن حدود يك چهارم اندازه C-Flute و براي بسته‌بندي‌هاي مواد غذايي به جعبه پيتزا و… كاربرد دارد و تعداد فلوت‌هاي آن در يك فوت حدود 90 عدد است.
F-Flute
كمترين ضخامت را در ميان مقواهاي فلوت دارد و براي بسته‌بندي‌هاي بسيار ظريف و لوكس كاربرد دارد و تعداد فلوت‌هاي آن در يك فوت 128 عدد است.