دنیای چاپ پایگاه خبری تحلیلی دنیای چاپ
استفاده از استاندارد کافی کاغذها امروزه در سراسر دنیا کاربرد دارد و رو به گسترش است. در حال حاضر استفاده نادرست از واحدهای اندازه‌گیری و استاندارد جهانی اندازه کاغذها، از جمله دلایل اصلی شکست‌های اقتصاد در زمینه‌های انتشارات به شمار می‌آید.
سازمان جهانی استاندارد یک سازمان بین‌المللی غیردولتی است که از نمایندگان استاندارد ملی کشورها تشکیل و در ۲۳ فوریه ۱۹۴۷ پایه‌گذاری شده است. هدف این سازمان ایجاد یکسان‌سازی در کیفیت تمام چیزهایی است که به نحوی توسط انسان ایجاد می‌شود. تمام مقررات این سازمان در مرحله تصویب به صورت یک مصوبه و با نام اختصاری سازمان و یک شماره منتشر و شناخته می‌شود. این شماره معمولاً نشان دهنده سال، ماه و روز ایجاد مصوبه نیز است.
استاندارد جهانی اندازه کاغذ:
برای کنترل تولید و مصرف کاغذ همچنین جلوگیری از اتلاف منابع طبیعی (چوب درختان سوزنی که منبع اصلی تامین کاغذ دنیا)، کمیته فنی سازمان جهانی استاندارد، یک ترکیب خاص برای اندازه کاغذها ایجاد و ارائه نمود، این ترتیب امروزه به عنوان اصلی‌ترین شاخص اندازه کاغذ در جهان به شمار می‌آید و با نام اختصاری ISPS شناخته می‌شود. در این روش قطع اصلی کاغذ با عدد صفر مشخص شده و قطع کاغذهای کوچکتر به ترتیب اندازه از بزرگ به کوچک با عدد ۱ تا ۱۰ نامگذاری می‌شوند.
برای به دست آوردن اندازه صفر، یک مربع ترسیم، سپس قطر آن به عنوان اندازه طول کاغذ در نظر گرفته می‌شود و قطع کاغذ کوچکتر با نصف کردن اندازه طول قطع کاغذ بزرگتر به دست می‌آید. به این صورت نسبت عرض به طول در تمام تقسیمات ۴۱۴۲/۱=۲ خواهد بود، این روش هندسی باعث تولید آسانتر و دور ریز کمتر کاغذ می‌شود.
کاربرد این روش هندسی که متکی بر زیبایی شناختی است به احتمال زیاد برای اولین بار توسط یک آلمانی به نام لیختن برگ که پروفسور فیزیک دانشگاه گوتینگن بود بین سال‌های ۱۷۳۳-۱۷۴۲ مطرح شد. به همین سبب امروزه این نسبت تحت عنوان نسبت لیختن برگ معرفی می‌شود، که با وجود خصوصیات زیباشناسی که در نسبت طلایی هم وجود دارد، نباید این ۲ را با هم اشتباه کرد. ولی مزیت نسبت لیختن برگ در این است که در صورت تقسیم طول به ۲ قسمت مساوی با هم این نسبت در هر دو قسمت حفظ می‌شود در حالی‌که در نسبت طلایی چنین امکاناتی وجود ندارد.
به لحاظ تاریخی گام‌های نخست در ایجاد استاندارد ابعاد در کاغذها به ۱۷۹۴ میلادی مربوط است. در نوامبر این سال واحد متر از سوی فرانسه معرفی شد و در پی آن در سال ۱۷۹۸ در این کشور چند اندازه برای کاغذ تعریف شد که نتیجه قوانین جدید مالیاتی بود که در آن زمان دولت فرانسه برای کاغذ وضع کرده بود، این اندازه برای کاغذ تقریباً شبیه به اندازه‌های استاندارد بین‌المللی امروز بودند و مدت‌ها به عنوان استاندارد اندازه‌ی کاغذ در فرانسه به شمار می‌آمدند. اما این استاندارد هرگز به صورت گسترده شناخته نشد و خیلی زود به فراموشی سپرده شد.
تا آن‌که بعد از ۱۰۰ سال از ایجاد آن، قطع کاغذهایی بر همان اصول اما کاملتر و مستقل از آن در آلمان توسط دکتر والتر پورتمان مجدداً طراحی و ایجاد شد. اندازه کاغذهایی که پروتمان ابداع و پیشنهاد کرده بود در سال ۱۹۲۲ از سوی دولت آلمان پذیرفته شد و به عنوان استاندارد، جایگزین انواع قطع اندازه کاغذهای دیگر مورد استفاده در کشور آلمان شد.
این استاندارد به علت مؤثر بودنش در کاهش هزینه‌های تولید و مصرف کاغذ، همچنین سهولت استفاده در کاربردهای مختلف به زودی توسط کشورهای دیگر پذیرفته شد. سرانجام نیز در سال ۱۹۷۵ به عنوان استاندارد بین‌المللی تحت عنوان ISO216 معرفی شد.
تحقیقاتی که یک آلمانی در سال ۱۹۷۷ بر روی استفاده اندازه کاغذها انجام داد نشان داد که از میان ۱۴۸ کشور ۸۸ کشور از استاندارد بین‌المللی اندازه کاغذ استفاده می‌کنند.
استاندارد ISO216 طیف وسیعی از اندازه‌ها را در برمی‌گیرد. اما آن‌ها بر همان وسعت در عمل به کار نمی‌آیند.
در میان تمامی اندازه‌ها، کاغذ قطع A4 مهمترین آن‌ها برای مصارف روزمره‌ی اداری است.
استفاده‌های عمده استاندارد ISO به طور مشخص برای استفاده کنندگان دستگاه‌های تکثیر در نظر گرفته شده است. دستگاه‌های تکثیر که متناسب با اندازه‌های ISO216 طراحی شده‌اند، معمولاً دارای کلیدهای مخصوصی برای نیازهای ضروری تکثیر و بزرگ‌نمایی هستند. نه تنها عملکرد دستگاه‌ها بلکه در عکاسی، میکروفیلم و چاپگرهای رومیزی نیز کاربرد ISO وجود دارد.
واحد اندازه‌گیری برای استاندارد بین‌المللی اندازه کاغذ میلیمتر قرار داده شده است و مساحت هیچ یک از قطع کاغذهای استاندارد شده یک عدد صحیح نیست.
مصوبه قراردادی ISO216 سازمان استاندارد بین‌المللی کاغذها را به ۳ گروه A و B و C تقسیم‌بندی می‌کند.
نسبت طول بر عرض در تمام قطع کاغذهای سری A به طور مطلق عدد ۴۱۴۲/۱=۲ خواهد بود و در سری B و C نیز تقریباً همین عدد است.
قطع کاغذ A1 از تقسیم قطع کاغذ A0 به ۲ قسمت مساوی به دست می‌آید، به طوری‌که طول A1 برابر عرض A0 است. تمام قطع کاغذهای کوچکتر نیز به همین روش به دست می‌آید.
به دلیل مصارف غیرقابل پیش‌بینی و نیازهای گوناگون غیرمتعارف کاغذ در دنیا که کاغذهای سری A نمی‌توانند قالب مناسبی باشند. کاغذهای سری B معرفی است. همچنین کاغذهای سری C جهت به دست آوردن پاکت قطع کاغذهای سری A تعریف شده‌اند.
اندازه یک کاغذ از سری B تقریباً میانگین هندسی اندازه کاغذ بزرگتر و کاغذ کوچکتر هم نامش در سری A است. مثلاً قطع کاغذ B1 اندازه‌ای بین اندازه A1 و A0 است.
قطع یک کاغذ از سری C اندازه‌ای بین سری A و B دارد. مثلاً کاغذ C4 اندازه‌ای کوچکتر از B4 و بزرگتر از A4. به این صورت یک کاغذ A4 به خوبی با یک پاکت C4 تطبیق دارد.
| A0 | ||||||||||
| A1 | ||||||||||
| A2 | ||||||||||
| A3 | ||||||||||
| A4 | ||||||||||
| A5 | ||||||||||
| A6 | ||||||||||
| A7 | ||||||||||
| A8 | ||||||||||
| A9 | ||||||||||
| A10 |
| سری کاغذهای استاندارد بین‌المللی مطابق مصوبه ISO216 | |||||
| C | B | A | |||
| ۱۲۹۷×۹۱۷ | C0 | ۱۴۱۴×۱۰۰۰ | B0 | ۱۱۸۹×۸۴۱ | A0 |
| ۹۱۷×۶۴۸ | C1 | ۱۰۰۰×۷۰۷ | B1 | ۸۴۱×۵۹۴ | A1 |
| ۶۴۸×۴۵۸ | C2 | ۷۰۷×۵۰۰ | B2 | ۵۹۴×۴۲۰ | A2 |
| ۴۵۸×۳۲۴ | C3 | ۵۰۰×۳۵۳ | B3 | ۴۲۰×۲۹۷ | A3 |
| ۳۲۴×۲۲۹ | C4 | ۳۵۳×۲۵۰ | B4 | ۲۹۷×۲۱۰ | A4 |
| ۲۲۹×۱۶۲ | C5 | ۲۵۰×۱۷۶ | B5 | ۲۱۰×۱۴۸ | A5 |
| ۱۶۲×۱۱۴ | C6 | ۱۷۶×۱۲۵ | B6 | ۱۴۸×۱۰۵ | A6 |
تمام سری اندازه‌های A و B و C که تاکنون توضیح داده شده، اندازه‌های استاندارد کاغذ منظم برش خورده هستند، این‌ها ابعاد کاغذی می‌باشند که به مصرف کننده تحویل داده می‌شود.
استاندارد دیگر ISO قالب اندازه‌ای RA، SRA است که برای کاغذ خام نامرتب تعریف می‌شود، این اندازه کمی بزرگتر از استاندارد سری A است، کاغذ در این استاندارد بعد از چاپ و فرآیند صحافی به اندازه مورد نظر که می‌تواند اندازه‌های استاندارد سری A و B و C هم باشد، بریده خواهد شد. قطع کاغذ RAO مساحتی به اندازه ۵/۱ مترمربع و قطع کاغذ SRAO مسافتی به اندازه ۱۵/۱ مترمربع دارد.
| کاغذهای برش نخورده استاندارد بین‌المللی کاغذ ISO | |||
| SRA | RA | ||
| ۱۲۸۰×۹۰۰ | SRA0 | ۱۲۲۰×۸۶۰ | RA0 |
| ۹۰۰×۶۴۰ | SRA1 | ۸۶۰×۶۱۰ | RA1 |
| ۶۴۰×۴۵۰ | SRA2 | ۶۱۰×۴۳۰ | RA2 |
| ۴۵۰×۳۲۰ | SRA3 | ۴۳۰×۳۰۵ | RA3 |
| ۳۲۰×۲۲۵ | SRA4 | ۳۰۵×۲۱۵ | RA4 |
ضخامت و چگالی کاغذ:
در میان تمام ویژگی‌های موجود در کاغذها ۲ ویژگی وزن و اندازه بیشتری اهمیت دارد، از آنجا که وزن کاغذ در مقدار کم نتیجه چندان درستی را به دست نمی‌دهد و کار نسبتاً مشکل نیز خواهد بود، تولید کنندگان کاغذ در سراسر دنیا مقدار کاغذ را براساس واحدهای وزنی کلان (تن، کیلوگرم، پوند) محاسبه می‌کنند و برای سهولت وزنی، تعداد معینی از کاغذها را که به طور یکسان تولید شده در یک بسته قرار می‌دهند که در اصطلاح (بند) می‌گویند. به طور متعارف در تمام کشورها، یک بند کاغذ شامل ۵۰۰ ورق و یک بند مقوا شامل ۱۰۰ ورق می‌باشد.
استاندارد بین‌المللی شاخص یک برگ کاغذ را براساس مساحت تقریبی قطع کاغذ A0 که یک مترمربع است قرارداد کرده است، بنابراین یک برگ کاغذ A480 گرمی که ۱۶/۱ کاغذ A080 گرمی دارد، معادل ۱۶/۱، ۸۰ گرمی یعنی ۵۰ گرم دارد. به عبارت ساده‌تر وزن به دست آمده از یک مترمربع کاغذ برابر با گراماژ آن کاغذ است که به طور غیرمستقیم حدود ضخامت کاغذ را نیز مشخص می‌کند.
در محاسبه کاغذ مورد نیاز برای انتشار یک کتاب یا نشریه نباید قطع کتاب و چگونگی چیدمان صفحات کتاب نادیده گرفته شود، قطعاً استفاده از اندازه‌های استاندارد در کتاب‌ها و نشریات باعث صرفه جویی در هزینه است و در بسیاری از وجوه کارها را آسانتر می‌کند.
اندازه کاغذ مطابق با استاندارد DIN کشور آلمان:
مؤسسه استاندارد آلمان تحت عنوان DIN در سال ۱۹۱۷ میلادی ایجاد شده است. استانداردهای تدوین شده در این مؤسسه به ۳ بخش مهم قابل تقسیم است:
- استانداردهای تدوین شده برای کشور آلمان (DIN)
- استانداردهای تدوین شده مطابق معیارهای اروپا (DINEN)
- استانداردهای تدوین شده با در نظرگیری معیارهای بین‌المللی (DINISO)
تمام مصوبات استاندارد DIN به طور عادی در هر پنج سال یکبار مورد بازبینی قرار می‌گیرد.
در زمینه استاندارد ابعاد کاغذ، استاندارد جهانی ایزو ۲۱۶ اخذ شده از استاندارد DIN476 آلمان است، با این تفاوت که در استاندارد کشور آلمان سری کاغذهای D نیز وجود دارد. کشور آلمان به سبب سابقه‌‌ی طولانی در تولید کاغذ و پیشرو بودنش در صنایع چوب و نشر نسبت به استاندارد جهانی از استاندارد کیفی بالاتری برخوردار است.
استاندارد کاغذ در کشور ژاپن:
در کشور ژاپن از گذشته‌های دور، کاغذ در مقیاس وسیعی مورد استفاده قرار می‌گرفته است، ژاپن از معدود کشورهایی است که درآن استفاده از کاغذ مصارفی به غیر از نوشتاری داشته است، (واشی) نام کاغذی است که در ژاپن به طور سنتی از درختان بومی، بامبو و ساقه برنج تهیه می‌شود.
در ژاپن از این کاغذ در تهیه لباس، چتر، پنجره، فانوس و اشیاء تزئینی استفاده می‌شود. در این کشور در حال حاضر نیز کارگاه‌های تولیدی زیادی با روش‌های مختلفی حتی سنتی در حال تولید کاغذ هستند به همین سبب در ژاپن کاغذ در اندازه‌های بسیار متنوعی تولید می‌شود.
استاندارد اندازه‌ی کاغذ در این کشور تحت عنوان (JISPO 138- 61) علاوه بر تأئید اندازه‌های بومی کاغذهای سری A و B مطابق با استانداردهای ISO216 تعریف شده است. با این تفاوت که اندازه‌های سری B تعریف شده از استاندارد ISO216 کمی بزرگتر است و JISB نام گرفته است.
باید توجه داشت که اندازه های تحت استاندارد ISO216 به گونه‌ای تنظیم شده‌اند که یکدیگر را پوشش دهند. لذا چون اندازه‌های سری JISB استاندارد جهانی نیست، باید از مصرف آن اجتناب کرد.
استاندار اندازه کاغذ در ایالات متحده و کانادا:
استاندارد ISO در همه کشورها مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، کشور آمریکا و کانادا و انگلیس از جمله کشورهایی هستند که استانداردی متفاوت از ISO دارند. ایالات متحده آمریکا از سال ۱۸۵۴ خود دارای استاندارد ملی تحت عنوان ANSI بوده است و امروزه حتی در برخی از کشورهایی که از استاندارد ISO استفاده می‌کنند، استفاده از قطع کاغذهایی مطابق با استاندارد آمریکایی رایج است. در میان قطع کاغذهای استاندارد شده آمریکا قطع کاغذ Letter به عنوان استاندارد سربرگ شناخته شده است ولی اندازه آن از زمان ایجادش تاکنون تغییراتی داشته است.
در حال حاضر رواج قطع کاغذ Letter به جای A4 به عنوان سربرگ رسمی و قطع کاغذ رایج چاپگرها و دستگاه‌های تکثیر اوراق، مشکلات زیادی را در مکاتبات اسناد بین‌المللی اروپا با آمریکا و کانادا ایجاد کرده است.
از آنجا که قطع کاغذ A4 از عرض ۶ میلیمتر کوچکتر و از طول ۱۸ میلیمتر بزرگتر از قطع کاغذ Letter است و با در نظر گرفتن طرح سربرگ می‌توان تمام اطلاعات درج شده بر روی کاغذ A4 را روی کاغذ Letter چاپ کرد، به همین دلیل دانشگاه‌ها در ایالات متحده به صورت روز افزون از کاغذ A4 استفاده می‌کنند.
چون بیشتر مقالات کنفرانس‌های بین‌المللی که در خارج از آمریکا برگزار می‌شود در قالب A4 عرضه می‌شوند و بسیاری از ژورنال‌ها و شرح کنفرانس‌ها نیز در قطع کاغذ A4 منتشر شده‌اند.
مقوا:
طبق اصول معماری یک کمان بهترین تحمل کننده فشارهای سنگین است. این اصل در مورد کاغذ هم صادق است.
کاغذهای موج‌دار یا اصطلاحاً (فلوت) شده که در اکثر بسته‌بندی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، بر همین اصل ساخته شده‌اند که علاوه بر استحکام، خالی بودن فضای خالی بین لایه‌های این کاغذها باعث ایجاد نرمی و حفظ محصول در مقابل فشارهای سخت است و همچنین فضای خالی بین آن عایق خوبی برای دما محسوب می‌شود.
در حال حاضر مقواهای موج‌دار یا فلوت شده در ۳ اندازه نسبی نازک، متوسط و ضخیم و ۵ اندازه ضخامت با نام‌های A,B,C,D,E,F تولید می‌شود.
انواع مقواهای فلوت شده براساس ارتفاع تولید می‌شود.
انواع مقواهای فلوت شده براساس ارتفاع موج:
A-Flute
اصلی‌ترین و ضخیم‌ترین مقوای فلوت است که بیشترین موارد استفاده از آن برای ضربه‌گیری است و تعداد فلوت‌های آن در یک فوت ۳۳ عدد است.
B-Flute
دومین مقوای فلوت شده به لحاظ ضخامت است، برای بسته‌های نسبتاً بزرگ مثل تلویزیون و انواع ظروف شکستنی مناسب است و تعداد فلوت‌های آن در یک فوت ۴۷ عدد است.
C-Flute
ضخامت آن بین A-Flute و B-Flute است و بیشترین مصرف را دارد و تعداد فلوت‌های آن در یک فوت تقریباً ۳۸ عدد است.
E-Flute
ضخامت آن حدود یک چهارم اندازه C-Flute و برای بسته‌بندی‌های مواد غذایی به جعبه پیتزا و… کاربرد دارد و تعداد فلوت‌های آن در یک فوت حدود ۹۰ عدد است.
F-Flute
کمترین ضخامت را در میان مقواهای فلوت دارد و برای بسته‌بندی‌های بسیار ظریف و لوکس کاربرد دارد و تعداد فلوت‌های آن در یک فوت ۱۲۸ عدد است.